IONIA YELKEN PLANI ve İŞLEVİ

Tulum yelken

Geleneksel olarak tırandiller bir Akdeniz tarzı olan "latin" arma veya 19.yyda çokça kullanılan "tulum" yelken ile donatılırlardı.

1970'li yıllarda Bodrum'da piyadelerin baş tarafında bulunan ve öne hafifçe eğik kısa direkler tulum yelkenlerden arta kalan izlerdi.

Latin arma

Latin arma ise neredeyse bin yıldır bütün Akdeniz'de kullanılıyor.

Tulum yelkeni estetik açısından beğenmiyorum. 
Latin arma ise aşağıda anlatacağım bazı zorluklarından dolayı IONIA'yı tek başına kullanabilme olanağı vermiyor.

Latin armada yelkenin bağlı olduğu seren devasa uzunlukta. İşi bittiğinde teknenin içine koyup kaybetme olanağı yok. İlle de baştan kıçtan taşacak.  

Seyir sırasındaki handikaplar ise; ana yelken karula yakasında bulunan "Orsa-Pupa palangası" tek başına kullanımlarda zorluk çıkartıyor ve ille bir kişi istiyor. Diğer sorun ise camadan basmak. Camadan basmak için sereni aşağı alıp gereken miktar kadar küçültülen yelken serene bağlanıp tekrar yukarı basılmak durumunda. Bu işlemi de sert havada tek kişinin yapması oldukça zor.

Gargari Halkası

Temel fikir olarak IONIA tek kişinin her işi tek başına göreceği bir 
arma seçmekti. Bu da Randa cutter oldu.

Randa ana yelken sanıldığı kadar zor kullanımlı değildir. Alıştıktan sonra gayet de kolaydır. 

Cutter / Kotra dedik. Yani 2 ön yelken; Trinket ve flok. Trinket karula yakası baş bodoslamada. Yelken kolayca baş istralyaya  direkte bulunan bir makaradan geçen mandar ile ve sustalarla basılıyor. Flok ise cıvadra(Baston) üzerinde ileri-geri hareket edebilen bir "gargari halkası"na bağlanan karula yakası ve yine direk üzerindeki makaradan geçen mandar ile basılıyor. Flok baş üstünde gargari halkasına bağlandıktan sonra mandarla yukarı basılıp gargari ile de ileri itiliyor. Mandar boşu alınıyor. Flok orsa yakası serbest. Yani bir istralyaya bağlı değil. Sadece direk üzerinde ve gargari halkasında bulunan makaralar ile orsa yakası geriliyor.

Bu sistemin bir başka kolaylığı da  pupa seyirde flok basılı ilen gargari halkası geri çekilip bodoslamaya getirildiğinde flok bir kontrada, trinket diğer kontrada olmak üzere ikiz yelken olarak da iş görebiliyor. 

IONIA'nın cıvadrası/bastonu bir istralya bağlantısı da olmadığından kolayca  girer çıkar olacak. Böylece sert havada baston baş güverte üzerine alındığında sadece camadanlı veya tam açık trinket çalışıyor olacak. 

Bütün mandarlar ahşap direğin alt tarafında ve farşlardan itibaren bel yüksekliğinde ıskarmozlara ve koçboynuzlarına volta edilecek. 

Resimdeki Yunan tırandili hem motor hem yelken teknesi de olabilecek şekilde tasarlanmış 9 metre cıvarı 4.000 Kgs deplasmanlı ve  öngördükleri yelken 18m2.      
Bütün "iş teknelerinde" olduğu gibi Tırandilde de omurgaya dışarıdan bağlanan bir safra yoktur. Ama boyuna ve ihtiyacına göre kaba deniz kenarı taşlarından bir iç safra konulur.  

Yüksek bir direğe basılan yelken hem tekneyi gereğinden fazla bayıltacak hem de  rüzgar altına kaydıracaktır.  O nedenle tırandil direği kısa  yelken alanı günümüz teknelerine göre görece daha küçüktür.  

İlk hevesle yelken planını yaptığımız yarım model üzerine ölçekli olarak oturttuğumda iyice abartmıştım. Jenerker ile toplamda 50m2 ve standart arması da 35m2 çıkmıştı. Bu yelken alanını taşıyabilmesi için çok ciddi bir dış safraya ihtiyacı olacaktı. Oysa biz temelde bir iş teknesi yapmak için yola çıktık. Fazladan masrafa gerek duymuyoruz.

Zamanla ayaklarımız yere bastı tabii. Böylece herhangi bir dış safra olmadan yelken alanı 
makul seviyelere çekildi.  Tabii direk de kısaldı ve demonte edildiğinde tekne içine de sığabileceği 6.5 metreye geldi.

Yelken seyrinde boyuna stabilitesi "dengeli" bir teknede, yelkenler doğru trimlenir ise dümene dokunmadan yol alınabilir.  Bunun için toplam yelken alanının Ana yelken ve Ön yelkenler alanı toplamı makul ölçülerde olmalıdır.

Dengesiz bir tekne ya "orsacı" ya da "bocici" olur. Her iki hastalık da nihayetinde dümene yansır ve teknenin seyir konforunu bozar. 

Solda  33,33m2 ve   sağda 20.50 m2  yelken planları var

İlk bakışta estetik olarak soldaki daha şık görünüyor. 

Ama IONIA soldaki yelkeni taşıyamaz. O nedenle sağdaki yelken planını biraz daha estetik hale getirmeye çaba harcayacağım.  Tabii "yarım model" de bizi yanıltıyor olabilir. Tekne bordası kaplandıktan sonra çekilecek fotoğraflarla çok daha düzgün ve gerçekçi bir yelken planı hazırlamak kolay olacak. 

Özetle ne dedik?
- IONIA bir iş teknesidir. Tenezzüh teknesi olmayacak. Her türlü lüksten kaçıyoruz.
- IONIA'nın  safrası içeride olacak. Dışarıdan omurgaya bir ek yapılmayacak. Bu ağırlığın da 
   250-350 Kg olabileceğini sanıyoruz. Aklımda kesme granit parke taşlarını koymak var.
- IONIA tek kişinin kullanacağı şekilde tasarlanıyor.
- IONIA da bütün yelkenleri basmak indirmek trimlerini yapmak tek kişinin 
   altından kalkabileceği kolaylıkta olacak.