BİR İZLANDA GULETİNİN (goélette) MANEVRALARI

Aout 2014 Pierre-Yves Decosse

http://www.histoiremaritimebretagnenord.fr/

Pierre-Yves Decosse tarafından sitesinde yayımlanan "Bir İzlanda Guletinin Manevraları" başlıklı incelemesini tercüme ettim. Kendisinin yazılı izni ile yayımlıyorum.

 İyi hava donanımlı İzlanda guleti. Güvertesinde görünen dorilerden de anlaşıldığı gibi Terre Neuve (Newfoundland) banklarında avlanmak için donatılmış.

 İzlanda guletleri ve özellikle de Paimpol limanına bağlı olanlar mükemmel denizcilik yetenekleri ile tanınırlar. Bu tekneler dengeli dağılmış yelken alanı, baş tarafları güçlü ve korunaklı fakat zarif, görece olarak hafif, makul ölçülerde yelken donanımlı, mürettebata yeterince yaşam alanı sağlayan her havaya uygun teknelerdir.

 İki savaş arasında Ulusal Donanma, Denizcilik Okuluna eğitim için iki gemi yapmaya karar verdiğinde seçim haklı olarak İzlanda guleti oldu. Fécamp’da 1932 de inşa edilen  “L’Etoile” ve  “la Belle-Poule” Ulusal Donanmada hizmet veriyor.

Önce bir balıkçı guletinin boci tramola manevrasını sonra da fırkateyn kaptanı Bay M. De Kerviler’in “Manevra Risalesi”nden donanma guletlerinin manevra ve performanslarını inceleyeceğiz.

Av donanımı, rüzgara karşı travers, ana yelken ıskotası boşu alınmış, karula yakası yükseltilmiş ve trenketin bir kısmı basılmış.

«Açık deniz balıkçılığında teknik ve uygulamalar » Massenet 1913

Guletlerde manevra notları

Avlanma Donanımı.

İyi havada, sadece ana yelken basılı, ıskota sonuna kadar boşu alınmış, seren donamı ana direk çarmıhları önüne taşınmış. Dümenin sağa sola hareketini engellemek amacı ile yeke rüzgâr altına basılıp sağlamca bağlanmış veya dolap dümen sıkıca sabitlenmiş.

Oltalar ile avın uygunluğu için travers yapılmalıdır. Rüzgâr kafadan geliyorsa flok bir miktar açılmalı veya mizana basılmalıdır.  Rüzgâr arkadan geliyorsa ana yelken hafif boşlanmalı hatta gabya küçültülerek basılmalıdır.

Muhtelif seyirler

Bütün yelkenler muhtelif seyirler için kullanılabilir.

Guletler gabya yelkeni basılı olarak rüzgâr üstüne 5 kerte girebilir, yönlendirme, çarmıhların yapısı itibariyle kare yelkenli teknelerden daha iyidir.

Kontra değiştirmek

İyi havada güvertede 2 adam biri dümenci olduğunu var sayıyoruz

1° Alesta boci tramola

Uygun adam, ana yelken ıskotasını yeni pozisyona göre uygun miktarda, ana yelken seren halatı ile mizanayı boşlar, mizana serenini hafifçe serbest bırakır, sonra floklara yönelir.

2° Tramola

Dümenci yekeyi rüzgâr altına basıp bağlar, ana yelken ıskotasını bumbayı ortaya almak için rüzgâr atına taşır gerektiği kadar boşunu alır ve yeniden dümene geçer ve yekeyi ortalar.

Baştaki adam dümencinin manevra yardımı ile floklara kontra değiştirir, gabyayı yönlendirir, seren ıskotalarını, balançinaları ve gabya serenlerini düzenler.

Sert hava ve yüksek denizde manevra için en az dört kişi gerekir. Bir kişi floklarda, bir veya iki kişi önce boşlanan sonra da yelkenin sert yapraklanması geçip güvenli olduğunda boşunu almak için bumba iskotalarında.  Dümenci yekeyi rüzgar altına basıp sabitledikten sonra bumbayı ortaya almak ve yeniden trimlemek için yardıma gider, dönüşte ana yelken iskotasını rüzgar altına alırken arka tarafta iki adam da bumba ıskotasını kancasına geçirir, baş taraftaki adam flokları rüzgar altı kontraya alır. Bir önceki uygulama gibi trimi tamamlar.

İzlanda guletlerinin traverste eğlendirilmesi

Baş tarafı yüksek bu guletler, ana yelken 2 camadanlı, küçük flok veya trenket tek camadanlı, dümen rüzgâr altına basılı ve sabitlenmiş olduğunda çok iyi eğlenir(*) Zorlu havalarda, ya ana yelken küçültülerek en düşük camadanda ya da trenkete direğe basılı ve güverteye bağlı bir palanga ile gerilerek ve boşta kalan köşesi bumbaya bağlanarak de düzgün eğlenilebilir.

(*) ÇN: Bu tanımlama "faça yelken" ve/ya "How to" dur.

Gulet kaptanlarına ağ ile avlanırken teknede çokça bulunan morina ciğeri yağının kıtıkla doldurulmuş torbalar ile veya çok küçük çapla birçok delik açılmış fıçılar içinde rüzgâr altı tarafından denize bırakılması önemle tavsiye edilir.

L’étoile ve la Belle-Poule hafif havada seyirde. Belle-Poule’da ana direk cundası beyaza boyalı, Etoile da ise verniklidir.

« Manevra risalesi  » M. De Kerviler 1957 Denizcilk Okulu

Orsa tramola

Unutulmamalıdır ki ciddi yelken taşıyan teknelerde bütün manevralar kas gücü gerektirir; o nedenle, her şeyden önce, görev başındakilerin postalara gerek zamanı vermeleri gerekir.

1. Rüzgâr üzerine giderken, tekneye biraz daha hız kazandırmak için 5 derece daha rüzgâr üzerine girilir ve “Alesta tramola”  komutu verilir.

2. Başlangıçta manevrayı tamamlayabilmek ve tekneyi frenlememek için dümen 10-15 derece içinde hareket ettirilir.

3. Gabya üzerinden rüzgâr kaçtığında “Tramola” komutu verilir.

a. Flok iskotaları boşlanır.

b. Ana yelken olabildiğince omurga hattına çekilir.

c. Dümen açısı 25-30 dereceye çıkarılır.

4. Rüzgâr kanalına girer girmez (daha önce değil) “Flokların boşunu al” komutu verilir.

a. Ana yelken ıskotasının boşu rüzgar altı kontrada gerektiği kadar alınır.  

5. Baş tarafta hâlâ rüzgâr dolduruyorsa bu durumda dümen aynı yönde 25 derecede tutulur: kontra değişimi güvenli bir şekilde tamamlanır

6. Rüzgâr yatağına girildiğinde, yeni tirimde rüzgâr üstü pupa palangaları ve balançinalar gerilir diğer her şeyin boşu alınır.

7. Mizana boşu alındığında gabyaya kontra değiştirilir.

8. Tekne kabaca yeni orsa rotasına girdiğinde trenkete kontra değiştirilir ve dümen 0 dereceye alınır.

Deniz kısa aralıklı ve çukur dalgalı olduğunda orsa tramola bazen guletlerde zorluk yaratır. Tekne rüzgâr kanalına erişemeden durur. Bu durumda dümen sağırlaşmaya başladığında yekenin  ters tarafa basılması gerekir. Rüzgâr doldurmadığı sürece gabya boşu alındığında bile tramola eksik kalır.

L’étoile tramola atarken, gulet rüzgâr kanalını geçmiş ve yeni kontrada yollanıyor. Sadece trenkete ve gabyaya biraz daha rüzgâr dolması lazım. (Photo Jean-Yves Cordier)

L’étoile üzerinde yol yok, ana yelken ve mizana rüzgarı almaya başlıyor, gabya ve trenket hâlâ ters kontrada. (Photo Jean-Yves Cordier)

Yol almak

İyi havada ( düzgün deniz sathında 2 ila 5 havada)

Guletler iyi kontrol edilip yollu teknelerdir. Mükemmel yol tutuşları vardır ve manevraları güvenlidir. Gerçek performanları rüzgâr üstüne 5 kerte olup yollu olarak 6 kertede giderler. (ama 10-12 derecelik kaymayı da ön görmek gerekir); Deniz çukurları arttığında, dümenci çok fazla orsaya abandığında kayma 14-16 dereceler çıkar. Nihayetinde, bu yelkenli teknelerde hız ve kayma karinanın durumu ile yakından ilişkilidir: Karinada en ufak bir kekamoz veya yosun guletlerin manevra kabiliyetine etki eder. Karina bakır kaplanması rağmen her üç, dört ayda bir fırçalanıp temizlenmesi bu teknelerin denizcilik kalitesini arttırır.

Orsada 3 ila 5 havada su üzerindeki hız 6 ila 7.5 knot’tur. bu da volta seyrinde 2 ila 3.5 knot demektir.

Apazda: aynı rüzgârda hız 7 ila 8,5 knot’lara çıkar.

Geniş apaz veya pupa rüzgârda karanfil yelken ile hız 5 havada 9 knotlara yaklaşır.

Biraz daha sert havada (5 ila 7)

Bu şiddette rüzgâr ile deniz kendini hissettirir. Yelken alanı oranı armaya fazla yük bindirmemek için devreye girer. Akma ortalama 15 derecedir. Deniz kaba dalgalı ise orsa tramola şüphelidir; tehlikeli durumlardan ve hızlı değişikliklerden kaçınılması gerekir.  

Deniz çok çukurlu değilse, orsada, su üzerinde hız 8 knot’u aşabilir; her halükarda traverslerde, rüzgâr içinde 3 knotlara ancak ulaşır.

Apazda : Tekne güçlü, diridir ama mükemmelen yol alır, hız kolayca 8 ila 9 knot’lara ulaşır bazen aşar.

Geniş apazda: Eğer dümenci yeterince deneyimli ise ve ani sapmaları karşılayabilir ve tekneyi durdurmaz ise bazen 10 knot’lara ulaşır

Pupa seyirlerde havanın şiddetine, stabilitesine, dümencinin yeteneğine göre rüzgar kanalına 10 veya 15 derece de gidilir.

Sert rüzgâr ve fırtınada (7 ila10 Bft.)

Genellikle yelken alanı çok küçülmüştür ama direğin tamamı (**) ile serenler yerindedir. Hız düşer ve kayma artar. Sonuçta rüzgârın içinde hiçbir kazanç olmaz. Buna rağmen tekne düzgünce ilerler. Alternatif rotalar öngörülmeli ve tehlikelerden uzak durulmalıdır.

(**) ÇN: Büyük yelkenli teknelerde direkler tek parça olmayıp üst üste dezdemoralar ile eklenerek uzatılır.

Yorumlar

Bu iki heyecan verici manevra anlatımında Milli Donanmada ve balıkçılıkta  uygulama tarzları farkını gözlüyoruz. Balıkçılıkta manevralarda en az ekip ile iş görmek amaç. Mürettebat, bir manevradan diğerine koşturuyor, Donanmada her birinin ayrı görevi var ve tabii ki yapılan manevra daha hızla yerine getiriliyor. Brest sahillerinden çıkan guletler Brest limanı ve Camaret arasında sorunsuzca yirmi manevra yapabilir. İzlanda’ya gidildiğinde guletler Nisan ayı başında Fransa’dan ayrıldıktan sonra Eylül ayında geri dönüşlerine kadar, sadece Temmuz ayında birkaç gün bir fiyorda konaklayarak sürekli seyir halinde idiler.

Av sahasında olduklarında, gün içinde denizde akarak avlanıyor, gece ise bir önceki pozisyonlarına geri dönmek için yol yapıyorlardı. Bütün mürettebat dinlenirken vardiyadaki iki adam manevraları yerine getiriyordu.

 L’Etoile İzlanda’da. Guip Tersanesi fotoğrafı. Tersane bugün Donanmaya ait bu guletlerin büyük bakım ve onarımlarını yerine getiriyor.

 

L’Etoile frişka rüzgârda apaz seyirde Goulette’de Mengam kulesini geçerken. (photo chantier du Guip)