Ne yazık ki bana kadar ulaşan elimde hiç fotoğraf yok.
Babam, 1920 doğumluydu. 1936-39 arasında İstanbul’da ilk
shapie’yi kullandığını anlatırdı. Teknenin adının “Kuş” olduğunu biliyorum. Yaz
aylarında, Sarıyer’de yalının rıhtımına bağlı tonoz üzerinde, kışında yalının
bahçesinde koruduklarını çok dinledim.
1936 aynı zamanda Türk Boğazlarını Montreux sözleşmesi
ile Uluslararası statüye kavuştuğu yıl. Günümüzde olduğu kadar devasa ve yüksek
tonajlı gemiler yok. Trafik de bu kadar yoğun değil.
Bazen tek başına, bazen de 2 arkadaş yukarı Boğaz’da bu
sharpie ile fink atıyorlar, Boğaz’dan yukarı Karadeniz’e çıkıyorlarmış. Zaman
zaman kuzeyli rüzgarlarla Boğazı indiklerini, Adalara gittiklerini, dönüşte
Hisarlar’dan huni ağzından çıkarcasına hızlı akıntıyı geçebilmek için
Ortaköy’den itibaren Balta Limanı’na
kadar kâh sahile bir kürek boyu mesafede pazıya kuvvet, daha zor akıntılarda
biri teknede diğeri sahilden iple çekerek eve dönerlermiş. Daha olmadı, buharlı römorkörlerin peşlerine takıp Karadeniz
ağzına kadar götürdüğü çektirmele re bir koltuk atıp tıngır mıngır Sarıyer’e
geri dönerlermiş.
Bana “Kuş”un çok hızlı, söz dinleyen, her yere kolaylıkla
girebilen, atak bir tekne olduğunu anlatırdı.
Bugün yaşları 65 ve üzerinde olanlar İstanbul’da
sarpie’leri hatırlıyorlar. O dönemin yelken kulüplerinde sınıfları var.
Yarışıyorlar Hatta bir de not: Türk Amatör denizciliğinin en yaşlı
teknelerinden biri olan "Seddülbahir" de Yücel Köyağasıoğlu'nun
dayısı tarafından satın alındığında bir sharpie imiş. Sonradan armayı tadil
etmişler.
Diğer taraftan insanlar denize çıkmak için türlü sıkıntılara katlanıp bütçelerinden
önemli bir bölümü “marka fetişizmi” ile pekişen yönlendirmeler ile denizcilik
kaliteleri tartışılır seri üretim tekneleri alıyor veya hedefliyorlar.
Oysa denize çıkmak, yelken yapmak, teknede bir hafta sonu
geçirmek hiç de yüksek bütçeler gerektirmeyen bir uğraş. Tabii marka
fetişizminden kendini arındırabilmiş, eli bir nebze alet edevat tutanlar veya
az da olsa yardım alabilecekler için binlerce amatör yapımına uygun plan uygun
fiyatlara internette satılıyor.
İşte SHARPIE’de bu kolay ve ucuz maliyetli, üstelik bir
geçmişi, tarihi olan, 60 yıl öncesine kadar İstanbul ve İzmir amatör
denizcilerinin kullandıkları, yarıştıkları bir tekne. Bir başka deyişle, her ne
kadar “yerli” değilse de “evrensel” ve tabii eskimeyen bir klasik.
Sharpie, Amerikan saf denizciliğinin üretimidir. Yankee
marifeti ve deniz adamının adaptas yon yaratıcılığının simgesidir.
19.yy’ın ortalarında Connecticut istiridye avcılarının
çalışma normlarına uygun olarak, form olarak diğer teknelerden çok farklı,
sürekli gelişerek ve değişime uğrayarak, Amerika sahil balıkçılığında doğdu.
50 yıllık zaman dilimi içinde yöresel genişlemesi ve
kullanımın hızla arttığı tek tekne tipidir. Bu müthiş yaygınlaşma yeni doğan
Amerikan pragmatik ruhuna çok uyumlu bir amerikan keşfidir.
İhtiyaçlara göre estetik olarak da gelişen, alımlı, hızlı,
ekonomiktir. Pekçok ticari amaçlı tipi yanı sıra Amerika ve dışında gezi ve
yarışlara da uygun olarak tasarımlandı ve hatta açık okyanusa’da çıktı.
Howard I Chapelle onu, düşük maliyetine göre hizmeti sırasında
hızlı hafif, yelkende rahat idare edilebilir, hoş görünümlü ve şaşırtıcı
derecede denizci olarak tanımlıyor.
Nedir bu kadar sitayişe konu olan sharpie?
Wikipedia, düz tabanlı (dolayısıyle düz bordalı), aşırı
derecede sığ (Az su kesen), salmalı, ince, uzun yelken teknesi olarak
tanımlıyor.New Haven, Connecticut, Long Island bölgelerinde istiridye avı için
ortaya çıkıp daha sonra yaygınlaştığını söylüyor.
New Haven sharpie’si 27Ft ( 8.23Mt) boyunda, bir veya iki
kişi kullanılabilen cat-ketch armalı, biri en önde, ikincisi vasatta ve
üçüncüsü kıça yakın üç direk ıskacalı, yaz aylarında baş ve orta iskaçada 2 direkle, kış aylarının
sert rüzgarlarında orta ıskacada tek direkle kullanılan kendine has bir
tekneydi.
Sharpie’lerin çoğunluğu ÇARMIHSIZ cat-katch arma ile
donatılıyordu. Çok eminim ki yine başka
bir saf Amerikan balıkçı teknesi Cat Boat’lar da hem Cat armalarını hem de
çeneli yapılarını sharpie’lerden miras aldılar.
Carolina ve Florida’da kullanılan daha büyük modelleri
ÇARMIHLI randa uskuna arma ile donatıldı ve flok eklendi.
Chesapeak Körfezi, Carolina, Ohio gölü ve Florida açık
sularına ulaştıklarında derin safralı tekneler oldular.
EGRET – Daha once 32 ve 36 Ft sharpie’leri olan Komodor
Ralph Munroe 1886 yılında deneyimlerinden yola çıkarak Egret’I tasarladı
“Staten Island” ismini verip Key West’e sattı. Günümüzde planları Wooden Boat
Magazine tarafından ölümsüzleşti ve satışa sunuldu.
Egret yüksekçe bordası aykırı olmakla birlikte tipik
baş/kıç bir bir sharpie’dir. Tıpkı dory’ler gibi yüklendikçe stabilitesi artan,
yol alışı sırasında aynası olmadığı için türbülans yapmayan hızlı bir teknedir.
Kendine has özelliklerinde dolayı Munroe tekneye “cankurtaran sharpie” demiş.
Günümüz tasarımcıları bu plandan yola çıkarak bazen
sharpie ve dory’yi bir arada çağrıştır- mak
için “Shorie” diyorlar.
1800’lü yılların sonuna doğru Komodor Munroe ve
takipçileri formu daha da geliştirdiler. Thomas Clapham V tabanlı, Larry
Huntington yuvarlak karinalıları ortaya çıkarttı. Çağdaş tasarımcılar Bruce Kirby ve Ruer Parker bu planlardan yola
çıkarak yeni ve modern sharpie’ler tasarladılar.
Benim de yıllardır inatla vurguladığım tez olan “gezi
tekneleri iş teknelerinin ardılları olmalıdır” düşüncesini savunan Howard I
Chapelle sharpi’lerin gönüllü avukatlığını üstlenip pek çok küçük ve büyük
modeller çizdi.
Howard I Chapelle'i 1957 yılında Türk Hükümeti tarafından
davet edilip Et ve Balık Kurumu için derlediği "Türkiye tekneleri ve
Balıkçılığın gelişmesi için öneriler" raposundan da tanıyoruz. Yani bize
çok da yabancı biri değil.
Yukarıda da söylediğim gibi Chapelle
sharpie'lerin yaygınlaşması için çok çabalamış.
İşte en yaygın modellerinden biri: 14Ft Sharpie
Bu Sharpie'lerle ilgili "amentü" kitaplarından
biri de Reuel B. Parker'ın "The Sharpie Book". Ben de yukarıdaki
derlemeyi buradan yaptım. O da 14 Ft'den başlayıp 26Ft kamaralı modele kadar
çıkıyor. Bütün modellerin inşa özellikleri ve offset tablolarını da vermiş.
Yani istediğin modeli beğen yap. Kitapta yayımlanıp en çok yapılanlardan biri de
"18Ft modified" modeli. Bakalım beğenecek misiniz?
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder